• Εισαγωγή • Συντελεστές • Περιαστικοί Μύθοι • 'Aρθρα • Συχνές Ερωτήσεις • Επικοινωνία
 
« « Επιστροφή στο Αλφαβητικό ευρετήριο

 

Ανεκδοτολογικά πειστήρια

Τα ανεκδοτολογικά πειστήρια είναι μια από τις πιο δημοφιλείς και πειστικές μορφές πειστηρίων που παρουσιάζονται για την πίστη στο υπερβατικό, παραφυσικό και στο ψευδοεπιστημονικό. Παρ' ολ' αυτά, τα ανεκδοτολογικά πειστήρια έχουν μικρή αξία για τον καθορισμό της δυνατότητας ύπαρξης των πραγμάτων που επιχειρούν να υποστηρίξουν. Οι ειλικρινείς και ζωντανές περιγραφές των επαφών με έναν άγγελο, έναν εξωγήινο, ένα φάντασμα, έναν μεγαλοπόδαρο, οι ισχυρισμοί ενός παιδιού ότι έχει ζήσει προηγούμενες ζωές, οι μωβ αύρες γύρω από έναν ασθενή που πεθαίνει, έναν θαυματουργό ραβδοσκόπο, έναν γκουρού που αιωρείται, ή έναν ψυχικό χειρουργό, δεν έχουν μεγάλη αξία για το κατά πόσο είναι λογικό να πιστεύει κανείς σε αυτά τα πράγματα. Τέτοιες περιγραφές είναι εγγενώς υποκειμενικές, ανακριβείς, αναξιόπιστες και πολωμένες. Μπορούν να συγκριθούν με τις μαρτυρίες ικανοποιημένων πελατών που προβάλλουν διάφορες τηλεοπτικές διαφημίσεις, όπως για την αποτελεσματικότητα μιας μεθόδου αδυνατίσματος ή για τη γεύση της μαργαρίνης.

Οι μαρτυρίες προσωπικών εμπειριών σε θέματα παραφυσικά ή υπερφυσικά δεν έχουν καμία επιστημονική αξία. Αν και άλλοι δεν μπορούν να βιώσουν το ίδιο πράγμα κάτω από τις ίδιες συνθήκες, τότε δεν θα υπάρχει τρόπος να επιβεβαιωθεί η εμπειρία. Αν δεν υπάρχει τρόπος να ελεγχθούν οι ισχυρισμοί, τότε δεν θα υπάρχει τρόπος να δούμε αν η εμπειρία ήταν μια αυταπάτη ή αν ερμηνεύτηκε σωστά. Αμα και άλλοι μπορούν να βιώσουν το ίδιο πράγμα, τότε είναι πιθανό να επινοηθεί ένας έλεγχος της μαρτυρίας ώστε να κρίνουμε το κατά πόσο ο ισχυρισμός που βασίζεται πάνω της είναι άξιος προσοχής ή οχι.

Οι μαρτυρίες που αναφέρονται σε παραφυσικές εμπειρίες είναι επιστημονικώς άχρηστες γιατί πρέπει να έχει προϋπάρξει μέριμνα για τον έλεγχο της επιλεκτικής κρίσης και της αυταπάτης. Οι περισσότεροι ψυχικοί δεν καταλαβαίνουν καν πως πρέπει να κάνουν ελεγχόμενα πειράματα των δυνάμεων τους ώστε ν' αποκλείσουν την πιθανότητα ότι αυταπατούνται. Είναι ικανοποιημένοι με την εμπειρία τους ως ψυχικοί. Ελεγχόμενα πειράματα σε ψυχικούς θα δείξουν άπαξ και δια παντός ότι δεν είναι επιλεκτικοί στη συλλογή στοιχείων τους, ότι δηλαδή υπολογίζουν μόνο τις φαινομενικές επιτυχίες τους και βολικά αγνοούν ή παρερμηνεύουν τις αποτυχίες. Ελεγχόμενα πειράματα μπορούν επίσης να προσδιορίσουν το κατά πόσο επηρεάζουν και άλλοι παράγοντες, όπως η απάτη.

Αν αυτές οι μαρτυρίες/πειστήρια είναι επιστημονικώς άχρηστες, τότε γιατί είναι τόσο δημοφιλείς και γιατί είναι τόσο πειστικές; Υπάρχουν αρκετοί λόγοι. Οι μαρτυρίες συχνά είναι ζωντανές και περιγραφικές, γίνοντας έτσι πιο πειστικές. Συχνά λέγονται από ενθουσιώδη άτομα που φαίνονται φερέγγυα και ειλικρινή και που δεν έχουν κάποιο λόγο να μας εξαπατήσουν. Συχνά λέγονται από άτομα με κάποιο κύρος ή εξουσία, όπως κάποιον που έχει διδακτορικό στην ψυχολογία ή στη φυσική. Μέχρι κάποιο βαθμό, οι ανεκδοτικές μαρτυρίες γίνονται πιστευτές γιατί οι άνθρωποι θέλουν να τις πιστέψουν. Συχνά, κάποιος περιμένει με ανυπομονησία και ελπίδα κάποια κανούργια θεραπεία ή οδηγία. Η μαρτυρία δίνεται αρκετά σύντομα μετά την εμπειρία, οπότε και η διάθεση του ατόμου είναι ακόμα ανυψωμένη από την προσδοκία του για ένα θετικό αποτέλεσμα. Η εμπειρία και η μαρτυρία που αυτή παράγει, παίρνουν τελικά μεγαλύτερη αξία απ' ότι τους αξίζει.

Τέλος, πρέπει να σημειωθεί πως οι μαρτυρίες χρησιμοποιούνται συχνά σε πολλούς τομείς της ζωής, όπως στην ιατρική επιστήμη, και πως το να δίνει κανείς την ανάλογη προσοχή σε τέτοιες μαρτυρίες θεωρείται σοφό, όχι ηλίθιο. Ο γιατρός θα χρησιμοποιήσει τις μαρτυρίες των ασθενών του ώστε να βγάλει συμπεράσματα για κάποια αγωγή ή διαδικασία. Για παράδειγμα, ο γιατρός θα πάρει τα ανεκδοτολογικά πειστήρια από έναν ασθενή σχετικά με την αντίδραση του σε μια νέα φαρμακευτική αγωγή, και θα χρησιμοποιήσει αυτή την πληροφορία ώστε να ρυθμίσει τη δοσολογία ή την αγωγή γενικότερα. Αυτό είναι πολύ λογικό. Όμως, ο γιατρός δεν μπορεί να είναι επιλεκτικός στις μαρτυρίες που θ' ακούσει, προσέχοντας μόνο τις μαρτυρίες που ταιριάζουν στις δικές του ιδέες και προκαταλήψεις. Κάνοντας κάτι τέτοιο βάζει σε κίνδυνο τη ζωή των ασθενών του. Ούτε θα έπρεπε και ο μέσος άνθρωπος να είναι επιλεκτικός όταν ακούει μαρτυρίες σχετικά με κάποια παραφυσική ή απόκρυφη εμπειρία.

Σχετικές καταχωρίσεις: ad hoc υπόθεση, ενίσχυση απο την κοινότητα, πόλωση επιβεβαίωσης, ελεγχόμενη μελέτη, η λεπίδα του Όκκαμ, φαινόμενο placebo, ευσεβείς πόθοι, post hoc συλλογιστική, αυταπάτη, επλεκτική κρίση, υποκειμενική επιβεβαίωση και ψυχρό διάβασμα


Περισσότερες Πληροφορίες

Stanovich, Keith E. How to Think Straight About Psychology , 3rd ed., (New York: Harper Collins, 1992).

 
Copyright © skepdic.gr
Κεντρική σελίδα Κεντρική σελίδα