• Εισαγωγή • Συντελεστές • Περιαστικοί Μύθοι • 'Aρθρα • Συχνές Ερωτήσεις • Επικοινωνία
 
« « Επιστροφή στο Αλφαβητικό ευρετήριο

 

Φρενολογία

Η φρενολογία είναι η μελέτη της δομής του κρανίου ώστε να προσδιοριστεί ο χαρακτήρας και οι νοητικές ικανότητες ενός ατόμου.

Αυτή η ψευδοεπιστήμη βασίζεται πάνω στην λανθασμένη υπόθεση ότι οι νοητικές λειτουργίες εδράζονται σε εγκεφαλικά "όργανα" πάνω στην επιφάνεια του εγκεφάλου και ότι μπορούν ν' ανιχνευθούν με οπτική εποπτεία του κρανίου. Ο Βιεννέζος γιατρός Franz-Joseph Gall (1758-1828) ισχυρίστηκε ότι υπάρχουν 26 "όργανα" στην επιφάνεια του εγκεφάλου τα οποία επηρεάζουν το περίγραμμα του κρανίου, συμπεριλαμβανομένου και ενός "εγκληματογόνου οργάνου" που απαντάται στου δολοφόνους. ο Gall ήταν υπέρμαχος της σχολής που υποστήριζε ότι τα εγκεφαλικά όργανα τα οποία ήταν σε συχνή ή συνεχή χρήση μεγάλωναν ενώ αυτά που δεν ήταν, μίκραιναν με αποτέλεσμα το κρανίο να μεγαλώνει και να μικραίνει καθώς τα όργανα αναπτύσσονταν. Τα εξογκώματα και οι παρυφές του κρανίου αντανακλούν, σύμφωνα με τον Gall, συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου οι οποίες καθορίζουν τις συναισθηματικές και διανοητικές λειτουργίες του ατόμου. Ο Gall ονόμασε τη μελέτη των λόφων και των κοιλάδων του κρανίου "κρανιοσκοπία". Ακολούθησαν και άλλοι όπως ο Johann Kaspar Spurzheim (1776-1832), που την διέδωσε στην Αμερική και ο George Combe (1788-1858) που ίδρυσε την Εταιρία Φρενολογίας του Εδιμβούργου ( Edinburgh Phrenological Society), με ακόμα περισσότερες αλλόκοτες και απατηλές κατηγοριοποιήσεις και περιγραφές του εγκεφάλου και του κρανίου, όπως το "μεταφυσικό πνεύμα" και η "ευστροφία". Το 1815 ο Thomas Foster ονόμασε την δουλεία του Gall και του Spurzheim "φρενολογία" και το όνομα απλά έμεινε.

Η φρενολογία προώθησε τις σωστές ιδέες ότι ο εγκέφαλος είναι η έδρα του χαρακτήρα, των συναισθημάτων, της αντίληψης, της σκέψης κτλ. και ότι διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου ευθύνονται για διαφορετικές νοητικές λειτουργίες. Όμως κατά την εποχή του Gall ήταν δυνατό να μελετηθούν μόνο εγκέφαλοι νεκρών. Συνεπώς οι φρενολόγοι μπορούσαν να συσχετίσουν διαφορετικές δομές του εγκεφάλου με υποτιθέμενες νοητικές λειτουργίες οι οποίες με τη σειρά του συσχετίζονταν με το περίγραμμα του κρανίου. Δεν έγιναν και πολλά για να μελετηθούν οι εγκέφαλοι ατόμων με νευρολογικά προβλήματα, κάτι το οποίο θα βοηθούσε την διαδικασία της εύρεσης περιοχών του εγκεφάλου που ευθύνονται για συγκεκριμένες νευρολογικές λειτουργίες. Αντ' αυτού η έδραση των νοητικών λειτουργιών έγινε τυχαία. Η πρώιμη δουλειά του Gall ήταν πάνω στους εγκληματίες και τους παράφρονες κάτι που αντανακλάται και στον προσδιορισμό των εγκεφαλικών "οργάνων". Ο Spurzheim απέρριψε τα "όργανα της κλοπής" και τα "όργανα του φόνου" αλλά χαρτογράφησε δικές του περιοχές "καλοσύνης", αυτοεκτίμησης" και "συζυγικής αγάπης".

Αν και η φρενολογία έχει καταρριφθεί και θεωρείται ότι δεν έχει επιστημονική βάση, έχει ακόμα κάποιους υποστηρικτές. Ήταν δημοφιλής, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, κατά τον 19ο αιώνα και γέννησε διάφορες άλλες ψευδοεπιστημονικές "χαρακτηρολογίες" όπως π.χ. την κρανιομετρία και την ανθρωπομετρία. Τη φρενολογία είχαν σε υψηλή υπόληψη άτομα όπως οι Ralph Waldo Emerson , Horace Mann, Thomas Edison, και Alfred Russell Wallace. Η Ιατρική Εταιρία της Βοστόνης (Boston Medical Society) υποδέχτηκε τον Spurzheim σαν μια ηρωική φιγούρα όταν αυτός έφτασε το 1832 για την περιοδεία του στην Αμερική. Οι αδερφοί Fowler και ο Samuel Wells εξέδιδαν την Αμερικανική Επιθεώρηση Φρενολογίας (American Phrenological Journal and Life Illustrated ) η οποία κράτησε από το 1838 μέχρι το 1911. Στο Εδιμβούργο, η Φρενολογική Επιθεώρηση ( Phrenological Journal ) του Combe εκδιδόταν από το 1823 έως το 1847. Άλλη μια ένδειξη της δημοτικότητας της φρενολογίας στο 19ο αι. είναι ότι το βιβλίο του Combe Η Ιδιοσυγκρασία του Ανθρώπου ( The Constitution of Man ) πούλησε από το 1828 μέχρι το 1868 πάνω από 300,000 αντίτυπα.

Είναι δύσκολο να εξηγήσουμε την πρώιμη δημοτικότητα της φρενολογίας μεταξύ των επιστημόνων μιας και οι εμπειρικές αποδείξεις για την άμεση σχέση μεταξύ του εγκεφάλου και του χαρακτήρα ήταν πενιχρές. Ένα μη προγραμματισμένο πείραμα του 1848 παρείχε κάποια επαρκή στοιχεία για μια τέτοια σύνδεση. Ο ηθικός χαρακτήρας του Phineas Gage άλλαξε δραματικά αφότου μια έκρηξη κάρφωσε στο κεφάλι του ένα σίδερο (Damasio). Ο Cage ήταν επικεφαλής μιας ομάδας εργατών που κατασκεύαζαν σιδηροδρόμους κοντά στο Cavendish του Vermont όταν συνέβη το ατύχημα. "Πριν από το ατύχημα ήταν ένας ικανότατος και αποδοτικός εργοδηγός, κάποιος που είχε ένα πολύ λογικό μυαλό και που έδινε την εντύπωση ενός τετραπέρατου επιχειρηματία". Μετά το ατύχημα "έγινε παροξυσμικός, ασεβής και υπερβολικά χυδαίος δείχνοντας ελάχιστο σεβασμό για τους συνανθρώπους του. Ήταν επίσης ανυπόμονος και πεισματάρης, αλλά και άστατος και αναποφάσιστος, μη μπορώντας να διεκπεραιώσει τα μελλοντικά του σχέδια * ". Από την άλλη, κάποιος θα μπορούσε να συμπεράνει ότι το περιστατικό με τον Cage άφησε ξεκρέμαστη τη θεωρία ότι τα εξογκώματα του κρανίου είναι το κλειδί για τις λειτουργίες του εγκεφάλου που βρίσκεται κάτω απ' αυτά.

Η φρενολογία οδήγησε επίσης και στην εφεύρεση μηχανημάτων όπως ο ψυχογράφος, από τους Lavery και White, ενός μηχανήματος που μπορούσε να κάνει μια πλήρη φρενολογική διάγνωση και να την εκτυπώσει. Λέγεται ότι αυτό το μηχάνημα απέφερε στους δημιουργούς του 200,000$ στην έκθεση Century of Progress Exposition στο Σικάγο το 1934. Οι φρενολογικές διαγνώσεις μοιάζουν πολύ με τις αστρολογικές και πολλοί που τις κάνανε είναι ευχαριστημένοι με το ότι τ' αποτελέσματα είναι περιέργως ακριβή. Ο λόγος γι' αυτή την ικανοποίηση μάλλον οφείλεται στην υποκειμενική επιβεβαίωση παρά σε αντικειμενικά επιστημονικά δεδομένα.

Σχετικές καταχωρίσεις: ανθρωπομετρία, κρανιομετρία, μετωποσκοπία, φυσιογνωμική, προσωπολογία και υποκειμενική επιβεβαίωση


Περισσότερες Πληροφορίες

Damasio, Antonio R. Descartes' Error: Emotion, Reason, and the Human Brain (Avon Books, 1995).

Gardner, Martin. Fads and Fallacies in the Name of Science (New York: Dover Publications, Inc., 1957), ch. 24, "From bumps to handwriting."

McCoy, Bob. Quack! : Tales of Medical Fraud from the Museum of Questionable Medical Devices (Santa Monica Press, 2000).

Skrabanek , Petr & James McCormick Follies And Fallacies In Medicine (Buffalo, N.Y. : Prometheus Books, 1990).

Stern, Madeleine B. A Phrenological Dictionary of Nineteenth-Century Americans (Greenwood Publishing Group, 1982).

 
Copyright © skepdic.gr
Κεντρική σελίδα Κεντρική σελίδα