|
Μεταφυσική
Η μεταφυσική είναι ένας κλάδος της φιλοσοφίας που αποτελείται από την οντολογία και την κοσμολογία. Με την "ασθενή" έννοια, ο όρος μεταφυσική χρησιμοποιείται για να αναφερθεί στις διάφορες New Age, μη-εμπειρικές ιδέες όπως ότι η ενέργεια ( τσι, πράνα) εναρμονίζεται, ισορροπείται, ευθυγραμμίζεται, ξεμπλοκάρεται κλπ. Αν και η μεταφυσική με την "ασθενή" έννοια είναι η πιο συχνή στο Λεξικό του Σκεπτικιστή, εδώ ασχολούμαστε με την "ισχυρή" έννοια του όρου.
Ο όρος "μεταφυσική" συχνά χρησιμοποιείται για ν' αναφερθεί σε ιδέες και θεωρίες ως προς το τι είδους υπάρξεις είναι πραγματικές, τη φύση αυτών των υπάρξεων και των εννοιών και της γλώσσας που χρησιμοποιούμε για να σκεφτούμε, να μιλήσουμε ή να γράψουμε γι' αυτές τις υπάρξεις. Για παράδειγμα μια θεωρία του νου θα είναι μια μεταφυσική θεωρία που ασχολείται με νοητικά φαινόμενα και έννοιες όπως η αντίληψη, η ιδέα, η συνείδηση, η μνήμη, η πρόθεση, το κίνητρο, η λογική κλπ.
Παρ' ολ' αυτά, τυπικά ο όρος "μεταφυσική" χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει πιο ευρείες θεωρίες της πραγματικότητας, και για πιο ευρεία θέματα που αφορούν στη φύση της πραγματικότητας.
Γιατί υπάρχει το κάτι και όχι το τίποτα; Υπάρχει ελεύθερη βούληση ή όλες οι πράξεις καθορίζονται από αίτια; Δημιουργήθηκε το Σύμπαν ή υπήρχε πάντα; Υπάρχουν πνευματικές οντότητες; Υπάρχει ζωή μετά θάνατον; Ποιά είναι η φύση του Σύμπαντος, της ουσίας, της αιτιότητας κλπ; Όλες αυτές είναι μεταφυσικές ερωτήσεις.
Οι περισσότεροι φιλόσοφοι θα συμφωνούσαν πως οι μεταφυσικοί ισχυρισμοί δεν είναι επιστημονικοί ισχυρισμοί και πως αντιφατικοί μεταφυσικοί ισχυρισμοί δεν μπορούν να ελεγχθούν εμπειρικά ώστε να εξακριβωθεί ποιός είναι ψευδής. Για παράδειγμα ο υλισμός και ο δυϊσμός είναι αντιφατικοί αλλά και οι δύο θεωρίες είναι συνεπείς με την εμπειρία και δεν υπάρχει κάποιο εμπειρικό γεγονός που να μπορεί να διαψεύσει κάποιον απ' τους δύο.
Συχνά λέγεται πως η σύγχρονη φιλοσοφία άρχισε με τον Καρτέσιο, όταν αυτή άρχισε να εστιάζει σε επιστημολογικές ερωτήσεις, δηλαδή ερωτήσεις σχετικά με την προέλευση, τη φύση και τα όρια της γνώσης. Οι μεταφυσικές εικασίες σχετικά με τα είδη της πραγματικότητας, που κάποτε επικρατούσαν στη δυτική φιλοσοφία, άρχισαν σταδιακά να δίνουν τη θέση τους σε προσεκτικές αναλύσεις για το τι μπορεί να λεχθεί λογικά για την πραγματικότητα, δεδομένων αυτών που ξέρουμε για το πως βιώνουμε την πραγματικότητα και το πως παράγουμε ιδέες για την πραγματικότητα.
Οι φιλόσοφοι προτάσσουν διάφορους λόγους υπέρ κάποιας μεταφυσικής θεωρίας. Κάποιος πιστεύει πως η θεωρία κάποιου είνια πιο συνεπής από μια άλλη θεωρία, ή ότι οι πεποιθήσεις κάποιου έχουν περισσότερη επεξηγηματική δύναμη ή απαιτούν λιγότερες υποθέσεις. Μερικοί αντιλέγουν πως οι μεταφυσικές τους πεποιθήσεις "κολλάνε" καλύτερα με ότι είναι γνωστό από άλλους κλάδους όπως η επιστήμη, η ιστορία ή η ψυχολογία. Κάποιοι επικρίνουν αντίπαλες θεωρίες ως είναι πολύ "τραβηγμένες": πιθανές αλλά αστήρικτες.
Μερικοί υπερασπίζουν τις μεταφυσικές τους ιδέες με το να επικαλούνται τις συνέπειες των ιδεών τους: πχ δίνουν ελπίδα για μια μεταθανάτια ζωή ή δίνουν νόημα στην ύπαρξη. Άλλοι ισχυρίζονται πως τέτοιες σκοπιμότητες είναι άσχετες με την αλήθεια των ισχυρισμών και υποδεικνύουν πως οι ιδέες αυτές στηρίζονται περισσότερο σε επθυμίες παρά σε καλές λογικές αιτίες.
Μιας και οι συνεκτικές μεταφυσικές ιδέες δεν μπορούν να διαψευσθούν, μερικές φορές υποστηρίζεται πως οι φιλόσοφοι εμμένουν στις μεταφυσικές τους θεωρίες περισσότερο λόγω προσωπικής ιδιοσυγκρασίας και ταμπεραμέντου παρά δεδομένων και αποδείξεων.
Ορισμένοι θεωρούν ότι η μεταφυσική αντανακλά το "υψηλότερο" στην ανθρώπινη φύση, την ώθηση να καταλάβουμε τη φύση και το Σύμπαν μέσα στα οποία βρίσκουμε τον εαυτό μας, καθώς προχωρούμε προς το αναπόφευκτο τέλος μας. Άλλοι θεωρούν τη μεταφυσική , ειδικά τις μεταφυσικές εικασίες σχετικά με μη-εμπειρικές και υπερβατικές πραγματικότητες, λίγο πολύ...αρλούμπες. Ίσως ο Καντ να είχε δίκιο όταν είπε πως αν και δεν μπορούμε ποτέ να ελπίζουμε ν' απαντήσουμε τις μεταφυσικές μας ερωτήσεις, δεν μπορούμε να μην τις ρωτάμε έτσι κι' αλλιώς.
Περισσότερες Πληροφορίες
Gale, Richard. The Blackwell Guide to Metaphysics (Blackwell Publishers, 2002).
Jubien, Michael. Contemporary Metaphysics: An Introduction (Blackwell Publishers 1997).
|
