• Εισαγωγή • Συντελεστές • Περιαστικοί Μύθοι • 'Aρθρα • Συχνές Ερωτήσεις • Επικοινωνία
 
« « Επιστροφή στο Αλφαβητικό ευρετήριο

 

Ομοιοπαθητική

"Εκτός αν οι νόμοι της χημείας πήγαν περίπατο, τα περισσότερα ομοιοπαθητικά
σκευάσματα είναι πολύ αραιωμένα για να έχουν οποιαδήποτε φυσιολογική επίδραση..."
--- Consumer Reports (January 1987)

"Πολλές προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει πως η ομοιοπαθητική έχει μια επίδραση
πέρα και πάνω από το φαινόμενο της υποβολής... Έχει αποδειχτεί πέραν πάσης αμφιβολίας και έιναι αποδεκτό από πολλούς ερευνητές, ότι οι τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες με έλεχγο του φαινομένου placebo δεν είναι το κατάλληλο εργαλείο για να ελεγχθεί η ομοιοπαθητική" --ένας εκπρόσωπος του Society of Homeopaths

Η κλασσική ομοιοπαθητική ξεκίνησε τον 19ο αιώνα από τον Samuel Christian Friedrich Hahnemann (1755-1843) ως μια εναλλακτική στις καθιερωμένες ιατρικές πρακτικές της εποχής, όπως η φλεβοτομία ή η αφαίμαξη. Η πρόκληση αιμορραγίας σε ασθενείς μέσω διάνοιξης φλεβών, ο εξαναγκασμός της ασθένειας να αφήσει το σώμα, και η αποκατάσταση των σωματικών υγρών στην κατάλληλη ισορροπία, ήταν δημοφιλής ιατρική πρακτική μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα ( Williams 2000:265). Ο Hahnemann απέρριπτε την αντίληψη ότι η ασθένεια θα πρέπει να αντιμετωπίζεται απελευθερώνοντας το απεχθές περιεχόμενο που την προκαλεί. Αντιθέτως, υποστήριζε ότι η ασθένεια θα πρέπει να αντιμετωπίζεται βοηθώντας την ζωτική δύναμη να επαναφέρει το σώμα σε αρμονία και ισορροπία. Απέρριπτε άλλες συνήθεις ιατρικές πρακτικές της εποχής του, όπως τα καθαρτικά και τα εμετικά «με όπιο και καλομέλας με βάση τον υδράργυρο». Περιληπτικά, η εναλλακτική ιατρική του Hahnemann ήταν πιο ανθρώπινη και λιγότερο πιθανή να προκαλέσει βλάβη από πολλές από τις συμβατικές πρακτικές της εποχής του.

Η επιστημονική Ιατρική αναπτυσσόταν την εποχή του Hahnemann αλλά η ομοιοπαθητική δεν θα ήταν μέρος αυτής της ανάπτυξης. Η Ιατρική είναι ουσιαστικά υλιστική. Βασίζεται σε αρχές όπως είναι η ανατομία, η φυσιολογία και η χημεία. Ενώ οι μέθοδοι του Hahnemann περιλαμβάνουν εμπειρική παρατήρηση, η θεωρία του για την ασθένεια και τη θεραπεία είναι ουσιαστικά μη-εμπειρική και περιλαμβάνει την αναφορά σε μεταφυσικές οντότητες και διαδικασίες.

Ο Hahnemann διατύπωσε τις ιδέες του για την ασθένεια και τη θεραπεία στο The Organon of Homeopathic Medicine (1810) και στο Theory of Chronic Diseases (1821). Ο όρος «ομοιοπαθητική» προέρχεται από δύο ελληνικές λέξεις : όμοιος και πάθος. Ο Hahnemann ήθελε να αντιπαραβάλλει τη μέθοδό του με τη συνήθεια της εποχής του να γίνεται προσπάθεια εξισορρόπησης των «χυμών του σώματος» αντιμετωπίζοντας μια διαταραχή με το αντίθετό της (άλλο). Αναφερόταν στη συμβατική πρακτική ως αλλοπαθητική. Παρόλο που η σύγχρονη ιατρική δεν μοιάζει καθόλου με τη θεωρία της εξισορρόπησης "χυμών" ή με την αντιμετώπιση της ασθένειας με το αντίθετό της, οι σύγχρονοι ομοιοπαθητικοί και άλλοι υποστηρικτές της «εναλλακτικής» ιατρικής παραπλανητικά αναφέρονται στους σημερινούς συμβατικούς γιατρούς ως αλλοπαθητικούς ( Jarvis 1994).

Η κλασική ομοιοπαθητική γενικά ορίζεται ως ένα σύστημα ιατρικής αντιμετώπισης βασιζόμενο στη χρήση ελάχιστων ποσοτήτων φαρμάκων, τα οποία σε μεγαλύτερες δόσεις έχουν αποτελέσματα παρόμοια με αυτά της ασθένειας που θεραπεύεται. Ο Hahnemann πίστευε ότι πολύ μικρές δόσεις ενός φαρμάκου θα μπορούσαν να έχουν πολύ ισχυρά θεραπευτικά αποτελέσματα διότι η δράση τους θα μπορούσε να επηρεαστεί με ζωηρή και μεθοδική ανακίνηση. O Hahnemann ονόμαζε αυτή την υποτιθέμενη αύξηση της δραστικότητας μέσω ζωηρής ανακίνησης δυναμοποίηση. Ο Hahnemann πίστευε ότι η ανακίνηση αυτή θα μπορούσε να απελευθερώσει «άϋλες και πνευματικές δυνάμεις», κάνοντας έτσι τις ουσίες πιο δραστικές. «Ελαφρά χτυπήματα σε ένα δερμάτινο ύφασμα ή στην παλάμη του χεριού υποτίθεται ότι διπλασιάζουν την αραίωση» (ibid.).

Η δυναμοποίηση ήταν για τον Hahnemann μια διαδικασία απελευθέρωσης ενέργειας, την οποία θεωρούσε ουσιαστικά άυλη και πνευματική. Καθώς περνούσε ο χρόνος, εντυπωσιαζόταν όλο και περισσότερο με την ισχύ της τεχνικής που είχε ανακαλύψει, και έκανε τρομερές προειδοποιήσεις σχετικά με τον κίνδυνο της υπερβολικής δυναμοποίησης φαρμάκων. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να έχει σοβαρά ή και μοιραία αποτελέσματα, και συμβούλευε τους ομοιοπαθητικούς να μην μεταφέρουν φάρμακα στις τσέπες τους από φόβο μήπως τα έκαναν κατά λάθος πολύ ισχυρά. Τελικά ισχυρίστηκε ακόμα και ότι δεν ήταν αναγκαίο οι ασθενείς να καταπίνουν τα φάρμακα- αρκούσε απλά να τα μυρίσουν ( Campbell ).

Δύο κλίμακες δυναμοποίησης χρησιμοποιούνται συνήθως : η δεκαδική, που προχωράει ανά 1:10 βήματα, και η εκατοστιαία (1:100). Ξεκινώντας από το αυθεντικό «βάμμα ιωδίου» (όταν πρόκειται για φυτό, αυτό είναι ένα αλκοολικό εκχύλισμα), ετοιμάζεται ένα διάλυμα 1:10 ή 1:100. Αυτό ανακινείται και το διάλυμα που προκύπτει είναι γνωστό σαν πρώτη δυναμοποίηση. Αυτό λειτουργεί σαν το πρώτο βήμα για την επόμενη αραίωση και ανακίνηση, που οδηγούν στη δεύτερη δυναμοποίηση, και ούτω καθεξής. Οι 1:10 δυναμοποιήσεις συνήθως συμβολίζονται με x και οι 1:100 με c. Έτσι, Pulsatilla c σημαίνει την 6η εκατοστιαία δυναμοποίηση του Pulsatilla , το οποίο έχει υποστεί έξι αραιώσεις και έχει συγκέντρωση ενός μέρους σε ένα δισεκατομμύριο χιλιάδες. ( Campbell )

Όπως οι περισσότεροι από τους σύγχρονούς του, ο Hahnemann πίστευε ότι η υγεία είναι θέμα ισορροπίας και αρμονίας, αλλά γι' αυτόν η ζωτική δύναμη, το πνεύμα μέσα στο σώμα είναι που κάνει την εξισορρόπηση και την εναρμόνιση, δηλαδή τη θεραπεία.

Ο Hahnemann ισχυριζόταν ότι οι περισσότερες χρόνιες ασθένειες προκαλούνταν από μιάσματα και το χειρότερο αυτών των μιασμάτων ήταν η «ψώρα». Ωστόσο, η απόδειξη της θεωρίας του μιάσματος είναι απολύτως ανύπαρκτη και φαίνεται να είναι το αποτέλεσμα κάποιου είδους θεϊκής αποκάλυψης (Campbell). Η λέξη «μίασμα»

σημαίνει κάτι σαν «βρωμιά» ή «μόλυνση». Ο Hahnemann υπέθετε ότι η χρόνια ασθένεια προέρχεται από την εισβολή ενός από τα μιάσματα στον οργανισμό μέσω του δέρματος. Επομένως η πρώτη ένδειξη ασθένειας είναι πάντα κάποιο είδος δερματικής διαταραχής (Campbell).

Η μέθοδος θεραπείας του μπορεί να φαίνεται πολύ μοντέρνα: Βρες το σωστό φάρμακο για την ασθένεια. Ωστόσο, τα φάρμακά του δεν είχαν σχεδιαστεί για να βοηθάνε τον οργανισμό να καταπολεμήσει τη λοίμωξη ή να αναδημιουργήσει ιστό, αλλά για να βοηθάνε το ζωτικό πνεύμα να κάνει το θαύμα του. Μάλιστα, ο Hahnemann πίστευε ότι είναι «εγγενώς αδύνατο να γνωρίζεις την εσωτερική φύση των μηχανισμών της ασθένειας, και επομένως άκαρπο το να κάνεις υποθέσεις γύρω από αυτούς ή το να βασίζεις τη θεραπεία σε θεωρίες» (Campbell). Τα φάρμακά του καθορίζονταν από τα συμπτώματα του ασθενή, όχι από την υποτιθέμενη ασθένεια που τα προκαλεί.

Ομοιοπαθητικοί «νόμοι»

Οι ομοιοπαθητικοί αναφέρονται στον «Νόμο των Απειροελαχίστων» και στον «Νόμο των Ομοίων» σαν τη βάση για να χρησιμοποιούν ελάχιστες ποσότητες ουσιών και για να υποστηρίζουν ότι το όμοιο θεραπεύει το όμοιο, αλλά αυτοί δεν είναι φυσικοί νόμοι της επιστήμης. Αν είναι νόμοι, είναι μεταφυσικοί νόμοι, δηλαδή απόψεις γύρω από τη φύση της πραγματικότητας που θα ήταν αδύνατο να ελεγχθούν με εμπειρικά μέσα. Οι ιδέες του Hahnemann πράγματι προήλθαν από την εμπειρία. Ωστόσο, το γεγονός ότι έβγαλε μεταφυσικά συμπεράσματα από εμπειρικά γεγονότα, δεν καθιστά τις ιδέες του εμπειρικά ελεγχόμενες. Ο νόμος των απειροελαχίστων φαίνεται να έχει προκύψει κατά ένα μέρος από την άποψη ότι οποιαδήποτε θεραπεία θα χειροτέρευε την κατάσταση του ασθενή προτού τη βελτιώσει, και ότι κάποιος θα μπορούσε να ελαχιστοποιήσει αυτό το αρνητικό αποτέλεσμα μειώνοντας σημαντικά το μέγεθος της δόσης. Οι περισσότεροι επικριτές της ομοιοπαθητικής απορρίπτουν σε αυτόν τον «νόμο» διότι οδηγεί σε φάρμακα που έχουν αραιωθεί τόσο ώστε δεν έχουν ούτε ένα μόριο της ουσίας από την οποία ξεκινάει κανείς.

Ο Hahnemann βρήκε τον νόμο του των Ομοίων (το όμοιο θεραπεύει όμοιο) το 1790 ενώ μετέφραζε το Materia Medica του William Cullen στα γερμανικά ( Loudon 1997:94). Άρχισε να πειραματίζεται πάνω στον εαυτό του με διάφορες ουσίες, ξεκινώντας με την κινίνη.

Καθημερινά για αρκετές ημέρες, έγραψε, έπαιρνε τέσσερα δράμια από το φάρμακο. Κάθε φορά που επαναλάμβανε τη δόση, τα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών του πάγωναν, και ακολουθούσαν άλλα συμπτώματα χαρακτηριστικά της ελονοσίας. Κάθε φορά που σταματούσε τη λήψη κινίνης, επέστρεφε γρήγορα σε μια κατάσταση καλής υγείας ( Williams 1981:184).

O Hahnemann πειραματίστηκε στον εαυτό του με διάφορα φάρμακα για αρκετά χρόνια και συμπέρανε ότι «ένας γιατρός πρέπει να χρησιμοποιεί μόνο εκείνα τα φάρμακα που έχουν τη δύναμη να δημιουργήσουν, σε έναν υγιή οργανισμό, συμπτώματα παρόμοια με αυτά που μπορεί να εμφανιστούν στον άρρωστο υπό θεραπεία »(ibid.). Τα φάρμακα, υποστήριζε, πρέπει να δίνονται σε απλές δόσεις, όχι σε πολύπλοκα μίγματα. Τα συμπεράσματά του φαίνεται να βασίζονται σε διαίσθηση ή αποκάλυψη. Δεν πειραματίστηκε με ασθενείς δίνοντάς τους φάρμακα, ώστε να ανακαλύψει ποιες θεραπείες λειτούργησαν σε ποιες ασθένειες ή ότι μόνο οι μη-αναμεμειγμένες ουσίες ήταν αποτελεσματικές. Πράγματι, δεν μπορούσε να πειραματιστεί σε ασθενείς διότι υπέθετε ότι η θεραπεία πρέπει να παράγει ένα αποτέλεσμα παρόμοιο με την ασθένεια, και δεν θα ήταν ποτέ σε θέση να ξέρει ποιες θεραπείες να χρησιμοποιήσει διότι τα συμπτώματα της ασθένειας θα ήταν δύσκολο να διακριθούν από αυτά της θεραπείας σε κάποιον ασθενή. Αντ' αυτού, υπέθετε πως οτιδήποτε προκαλεί τα συμπτώματα σε ένα υγιές άτομο θα αποτελούσε θεραπεία για μια ασθένεια με παρόμοια συμπτώματα.

Ο Hahnemann αποκαλούσε αυτή τη μέθοδο εύρεσης των συμπτωμάτων που προκαλεί ένα φάρμακο σε ένα υγιές άτομο «δοκιμασία» (proving) .

Ο Hahnemann δεν μας άφησε καθόλου λεπτομέρειες για τις δόσεις που χρησιμοποιούσε ή για τον τρόπο χορήγησης των φαρμάκων, αλλά από τυχαίες παρατηρήσεις που βρίσκονται αλλού στα γραπτά του και από περιγραφές των "δοκιμαστών" του, έχουμε μια αρκετά καλή ιδέα του τι συνέβαινε. Όλες οι "δοκιμασίες" αυτής της εποχής γίνονταν με εκχυλίσματα βοτάνων ή, στην περίπτωση αδιάλυτων ουσιών, με «απλές κονιορτοποιήσεις » (ένα μέρος ουσίας αλεσμένο με εννέα μέρη ζάχαρης ή γάλακτος)…

Η συνήθης πρακτική του φαίνεται πως ήταν να δίνει επαναλαμβανόμενες δόσεις μέχρι να επιτευχθεί κάποιο αποτέλεσμα- η ακριβής ποσότητα υπολογιζόταν με βάση την προσωπική του εμπειρία. Οι "δοκιμαστές" του έπρεπε να καταγράφουν τα συμπτώματά τους με μέγιστη προσοχή, και όταν έδειχναν τις σημειώσεις τους στον Hahnemann , έπρεπε να του δίνουν το χέρι τους- ο συνήθης τρόπος για να ορκιστεί κανείς στα Γερμανικά πανεπιστήμια εκείνης της εποχής- και να ορκιστούν πως ό,τι είχαν αναφέρει ήταν αληθές. Στη συνέχεια, ο Hahnemann τους έκανε λεπτομερείς ερωτήσεις σχετικά με τα συμπτώματά τους ώστε να αποσπάσει λεπτομέρειες για το χρόνο, τους παράγοντες που τους έκαναν καλύτερα ή χειρότερα, και ούτω καθεξής. Ο καφές, το τσάι, το κρασί, το κονιάκ και τα καρυκεύματα ήταν απαγορευμένα για τους "δοκιμαστές" , καθώς και το σκάκι (το οποίο ο Hahnemann θεωρούσε υπερβολικά συναρπαστικό), αλλά επιτρεπόταν η μπύρα και ενθαρρυνόταν η ήπια άσκηση. (Campbell)

Δουλεύοντας πάνω στην αρχή των Ομοίων, ο Η ahnemann δημιούργησε φάρμακα για διάφορες διαταραχές, οι οποίες είχαν συμπτώματα παρόμοια με εκείνα των ουσιών που οι δοκιμαστές του είχαν πάρει. Ωστόσο, «...οι μέθοδοι της "δοκιμασίας" είναι ιδιαίτερα εξατομικευμένες και εφαρμόζονται ξεχωριστά από κάθε ομοιοπαθητικό ή πειραματιζόμενο» * . Με άλλα λόγια, εκατό ομοιοπαθητικοί που παρασκευάζουν ένα φάρμακο για έναν ασθενή μπορεί να καταλήξουν σε εκατό διαφορετικά φάρμακα.

Ο Hahnemann μπορεί να έχει επιδοκιμαστεί επειδή έκανε εμπειρικό έλεγχο των φαρμάκων του, αλλά η μέθοδος ελέγχου του ήταν προφανώς λανθασμένη. Στην ουσία δεν έλεγχε τα φάρμακα για την αποτελεσματικότητά τους σε ασθενείς αλλά για τα αποτελέσματά τους σε υγιή άτομα. Σε κάθε περίπτωση, έπρεπε να βασίζεται στις υποκειμενικές εκτιμήσεις των δοκιμαστών του, που ήταν όλοι μαθητές ή συγγενείς του και ανακρίνονταν όλοι από τον ίδιο τον δάσκαλο. (Μεταγενέστεροι ερευνητές θα χρησιμοποιούσαν πιο ελεγχόμενες μεθόδους "δοκιμασίας" * ). Αλλά ακόμα και αν τα στοιχεία του δεν ήταν διαβρωμένα από την πιθανότητα είτε να υποδείκνυε ο ίδιος συμπτώματα στους δοκιμαστές του είτε αυτοί να ανέφεραν συμπτώματα για να εντυπωσιάσουν ή για να κερδίσουν την έγκριση του δασκάλου, είναι μια πίστη στη μαγεία που συνδέει τη λίστα των συμπτωμάτων με τη θεραπεία μιας ασθένειας με παρόμοια συμπτώματα. Στη λογική, αυτό το είδος λογικού άλματος λέγεται non sequitur ή ανακολουθία : από το γεγονός ότι το φάρμακο Α προκαλεί συμπτώματα παρόμοια με την ασθένεια Β, δεν προκύπτει ότι παίρνοντας το Α θα ανακουφιστούν τα συμπτώματα του Β. Ωστόσο, οι ομοιοπαθητικοί εκλαμβάνουν την ικανοποίηση του πελάτη από το Α ως απόδειξη ότι το Α δουλεύει.

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ο Hahnemann δεν χρησιμοποιούσε υγιή άτομα για να ελέγξει οποιοδήποτε από τα φάρμακα που συνιστούσε για τις περισσότερες διαταραχές: θειάφι, μελάνι σουπιάς, αλάτι και άμμο.

Αυτό που φαίνεται να έχει συμβεί είναι ότι ο Hahnemann βάσιζε τις νέες "δοκιμασίες" του κυρίως σε συμπτώματα που υποτίθεται ότι είχαν παραχθεί στους χρόνιους ασθενείς του. Σύμφωνα με τους δικούς του κανόνες, αυτή η διαδικασία ήταν απαράδεκτη, και μάλιστα τον οδήγησε αναμφισβήτητα στο να αποδώσει στην επίδραση των φαρμάκων έναν αριθμό συμπτωμάτων που στην πραγματικότητα οφείλονταν στις ασθένειες από τις οποίες υπέφεραν οι ασθενείς. (Campbell)

Ενώ θα μπορούσαμε να συγχωρήσουμε τον Hahnemann για το ότι δεν έκανε σωστά ελεγχόμενα πειράματα, δεν θα έπρεπε να είμαστε τόσο γενναιόδωροι με τους σύγχρονους ομοιοπαθητικούς που δεν αντιλαμβάνονται τη φύση των ανεκδοτολογικών μαρτυριών. Ωστόσο, δεν μπορούμε να τους κατηγορήσουμε ότι δεν κάνουν σωστά σχεδιασμένα ελεγχόμενα πειράματα. Μπορούμε όμως να τους κατηγορήσουμε ότι δεν αντιλαμβάνονται ορισμένες θεμελιώδεις αρχές της αποτίμησης των αποτελεσμάτων ελεγχόμενων πειραμάτων, τα οποία περιλαμβάνουν χορήγηση φαρμάκων ή ακόμα και αδρανών ουσιών σε ανθρώπους.

Οι σημερινοί ομοιοπαθητικοί θα έπρεπε να ξέρουν ότι λόγω της πολυπλοκότητας κάθε ανθρώπινου οργανισμού, πενήντα διαφορετικοί άνθρωποι μπορεί να αντιδράσουν με πενήντα διαφορετικούς τρόπους στην ίδια ουσία. Αυτό καθιστά τις κλινικές μελέτες γύρω από πιθανά φάρμακα μια διαδικασία που σπάνια θα έπρεπε να περιμένει δραματικά αποτελέσματα με βάση μια ομάδα μελετών. Η εύρεση μιας στατιστικά σημαντικής διαφοράς, θετικής ή αρνητικής, μεταξύ ενός πειραματικού group (φαρμακοθεραπείας) και ενός group ελέγχου σε μια μελέτη φαρμάκου, θα πρέπει συνήθως να θεωρείται με αρκετή επιφύλαξη. Το ίδιο και η μη εύρεση κάτι στατιστικά σημαντικού. Δεν είναι ασύνηθες μεταξύ είκοσι μελετών ενός φαρμάκου κάποιες να καταλήγουν σε θετικά, κάποιες σε αρνητικά και κάποιες σε μπλεγμένα ή ατελέσφορα συμπεράσματα.

Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι από τις εκατοντάδες μελέτες που έχουν γίνει στα ομοιοπαθητικά φάρμακα η μεγάλη πλειοψηφία δεν βρήκε καμία αξία σε αυτά, κάποιοι υποστηρικτές της ομοιοπαθητικής επιμένουν όχι μόνο ότι τα ομοιοπαθητικά φάρμακα έχουν αποτέλεσμα αλλά ισχυρίζονται και ότι γνωρίζουν τον τρόπο που λειτουργούν. Ωστόσο φαίνεται πως επιστήμονες όπως ο Jacques Benveniste , ο οποίος υποστηρίζει ότι ξέρει πώς λειτουργεί η ομοιοπαθητική, έχουν αντιστρέψει τη σειρά των πραγμάτων. Ο Benveniste ισχυρίζεται πως έχει αποδείξει ότι τα ομοιοπαθητικά φάρμακα δρουν αλλάζοντας τη δομή του νερού, επιτρέποντας έτσι στο νερό να διατηρήσει μια «μνήμη» της δομής της ομοιοπαθητικής ουσίας που έχει χαθεί λόγω αραίωσης. (Nature Vol. 333, No. 6176, pp. 816-818, 30 Ιουνίου, 1988). * (Ο Benveniste ισχυρίζεται ακόμα ότι η βιολογική δράση ενός ομοιοπαθητικού διαλύματος μπορεί να καταγραφεί ψηφιακά, να αποθηκευτεί σε ένα σκληρό δίσκο, να σταλεί μέσω Internet και να μεταφερθεί στο νερό ως παραλήπτη. Ήταν πετυχημένος βιολόγος και δούλευε σε ένα κρατικό εργαστήριο μέχρι που άρχισε αυτούς τους ισχυρισμούς, οι οποίοι του κόστισαν τη θέση και φήμη του ως ευϋπόληπτου επιστήμονα. Πλέον θεωρείται από τους επικριτές του (όπως είναι ο James Randi ) ως ένας άλλος Blondlot ). Αφού οι ομοιοπαθητικές θεραπείες δεν έχουν αποτέλεσμα, δεν είναι αναγκαία καμία θεωρία για το πώς λειτουργούν. Αυτό που είναι αναγκαίο είναι να εξηγηθεί γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι είναι ικανοποιημένοι με τον ομοιοπαθητικό τους παρ' όλες τις ενδείξεις ότι οι ομοιοπαθητικές θεραπείες είναι αναποτελεσματικές.

Γιατί κανείς πιστεύει στην ομοιοπαθητική;

Προτού προσπαθήσω να εξηγήσω γιατί τόσοι πολλοί πιστεύουν στην ομοιοπαθητική, επιτρέψτε μου πρώτα να υπερασπιστώ την άποψη ότι οι ομοιοπαθητικές θεραπείες είναι αναποτελεσματικές. Υπάρχουν ανασκοπήσεις διαφόρων μελετών γύρω από την αποτελεσματικότητα των ομοιοπαθητικών θεραπειών και καμία από αυτές δεν συμπεραίνει ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για την αποτελεσματικότητα οποιασδήποτε ομοιοπαθητικής θεραπείας. Οι ομοιοπαθητικοί είχαν στη διάθεσή τους πάνω από 200 χρόνια για να επιδείξουν την πραμάτεια τους και απέτυχαν να το κάνουν. Βέβαια υπάρχουν μεμονωμένες μελέτες που έχουν βρει στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ του γκρουπ υπό ομοιοπαθητική θεραπεία και του γκρουπ ελέγχου, αλλά καμία από αυτές δεν έχει επαναληφθεί ή μαστίζονται από μεθοδολογικά σφάλματα. 200 χρόνια και ακόμα περιμένουμε για αποδείξεις! Το να μην έχεις προκαταλήψεις είναι ένα πράγμα- το να περιμένεις αποδείξεις για πάντα μοιάζει περισσότερο με ευσεβή πόθο.

Μια ανασκόπηση των ανασκοπήσεων των ομοιοπαθητικών μελετών έχει γίνει από τον Terence Hines (2003:360-362). Έκανε ανασκόπηση των Taylor et al. (2000), Wagner (1997), Sampson και London (1995), Kleijen , Knipschild , ter Riet (1991), και Hill και Doyon (1990). Πάνω από 100 μελέτες απέτυχαν να καταλήξουν σε οποιοδήποτε οριστικό θετικό αποτέλεσμα γύρω από τα ομοιοπαθητικά φάρμακα. Ο Ramey (2000) σημειώνει ότι

Η ομοιοπαθητική έχει υπάρξει το αντικείμενο τουλάχιστον 12 επιστημονικών ανασκοπήσεων, περιλαμβανομένων μετα-αναλυτικών μελετών, δημοσιευμένων από τα μέσα της δεκαετίας του 80…. Και τα ευρήματα είναι αξιοθαύμαστα συνεπή: ....οι ομοιοπαθητικές θεραπείες δεν είναι αποτελεσματικές.

Παρ' όλα αυτά, η ομοιοπαθητική θα έχει πάντα τους υποστηρικτές της, παρά την έλλειψη αποδείξεων ότι τα φάρμακά της είναι αποτελεσματικά. Γιατί? Ένας λόγος είναι η επικράτηση μιας παρανόησης των αιτιών της ασθένειας και του τρόπου με τον οποίο ο ανθρώπινος οργανισμός αντιμετωπίζει την ασθένεια. Ο Hahnemann μπόρεσε να προσελκύσει οπαδούς διότι εμφανίστηκε ως θεραπευτής συγκριτικά με εκείνους που έκοβαν φλέβες ή χρησιμοποιούσαν δηλητηριώδη καθαρτικά για εξισορρόπηση των "χυμών". Οι περισσότεροι ασθενείς του μπορεί να επιβίωσαν και να ανάρρωσαν όχι επειδή τους θεράπευσε, αλλά επειδή δεν τους επιμόλυνε ή σκότωσε ρουφώντας απαραίτητο αίμα ή δεν τους εξασθένησε με ισχυρά δηλητήρια. Tα φάρμακα του Hahnemann δεν ήταν ουσιαστικά τίποτα παραπάνω από κοινά υγρά και ήταν απίθανο να προκαλέσουν κακό από μόνα τους. Δεν χρειαζόταν να έχει πολλούς ασθενείς που επιβίωσαν και καλυτέρεψαν για να φανεί εντυπωσιακός συγκριτικά με τους ανταγωνιστές του. Εάν υπάρχει οποιοδήποτε θετικό αποτέλεσμα στην κατάσταση της υγείας, δεν οφείλεται στο ομοιοπαθητικό φάρμακο που είναι αδρανές, αλλά στους φυσικούς θεραπευτικούς μηχανισμούς του ίδιου του οργανισμού ή στην πίστη του ασθενούς (φαινόμενο placebo) ή στην επίδραση που έχουν οι τρόποι του ομοιοπαθητικού στον ασθενή.

Το άγχος μπορεί να ενισχύσει ή ακόμα και να προκαλέσει ασθένεια. Εάν ένας γιατρός έχει ηρεμιστική επίδραση στον ασθενή, αυτό από μόνο του μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική αλλαγή στην αίσθηση ευεξίας του ασθενούς. Και αυτό το συναίσθημα μπορεί εύκολα να μεταφραστεί σε ευεργετικά φυσιολογικά αποτελέσματα. Η ομοιοπαθητική μέθοδος προϋποθέτει αρκετό χρόνο με κάθε ασθενή για να γίνει μια πλήρης λίστα των συμπτωμάτων του. Είναι πιθανόν αυτό να έχει σημαντική ηρεμιστική επίδραση σε κάποιους ασθενείς. Αυτή η επίδραση θα μπορούσε σε κάποιες περιπτώσεις να ενισχύσει τους θεραπευτικούς μηχανισμούς του ίδιου του οργανισμού. Όπως το τοποθετεί ο ομοιοπαθητικός Anthony Campbell : «Μια ομοιοπαθητική συνεδρία δίνει στον ασθενή τη δυνατότητα να μιλήσει εκτεταμένα για τα προβλήματά του σε έναν προσεκτικό και συμπονετικό ακροατή μέσα σε ένα δομημένο περιβάλλον, και αυτό από μόνο του είναι θεραπευτικό» * . Με άλλα λόγια, η ομοιοπαθητική είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας.

…οι περισσότεροι ομοιοπαθητικοί θέλουν να διαθέτουν τουλάχιστον 45 λεπτά για μια πρώτη συνεδρία και πολλοί προτιμούν μία ώρα ή περισσότερο. Δεύτερον, οι ασθενείς νιώθουν ότι αντιμετωπίζονται ως «ξεχωριστά άτομα». Ερωτώνται πολλές ερωτήσεις γύρω από τη ζωή τους και τις προτιμήσεις τους στο φαγητό, τον καιρό, και ούτω καθεξής, πολλές από τις οποίες δεν έχουν καμία προφανή σχέση με το πρόβλημα που τους οδήγησε στη συνεδρία. Έπειτα ο ομοιοπαθητικός θα ανατρέξει πιθανότατα σε μια εντυπωσιακά μεγάλη και επιβλητική πηγή πληροφοριών για να βοηθηθεί να διαλέξει τη σωστή «θεραπεία». (Campbell)

Γνωρίζουμε ότι ουσιαστικά δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη ότι οι ομοιοπαθητικές θεραπείες είναι αποτελεσματικές. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ασθενείς δεν νιώθουν καλύτερα ή δεν καλυτερεύουν πραγματικά βλέποντας έναν ομοιοπαθητικό. Αυτό είναι διαφορετικό θέμα, παρόλο που αποτελεί ξεκάθαρα την αιτία για τους ικανοποιημένους πελάτες. (εδώ ο αναγνώστης μπορεί να συμβουλευτεί τις καταχωρήσεις για το φαινόμενο placebo, την post hoc πλάνη και την πλάνη της παλινδρόμησης).

Η Wendy Kaminer, επικριτής των διαφόρων παράλογων συμπεριφορών, είναι μία από αυτούς τους ικανοποιημένους πελάτες. Παρ' όλα αυτά, είπε στον ομοιοπαθητικό της ότι ο μεγαλύτερος φόβος της είναι ότι «κάποιος θα ανακαλύψει ότι συμβουλεύτηκα ομοιοπαθητικό» (1999), που προφανώς δεν είναι ο μεγαλύτερος φόβος της, διαφορετικά δεν θα το ανακοίνωνε στον κόσμο μέσω του βιβλίου της.

Όταν πηγαίνω στον ομοιοπαθητικό μου πιθανόν ακολουθώ μια από τις αρχές της ανάρρωσης που πάντα κορόιδευα: σκέφτομαι με την καρδιά και όχι με το μυαλό μου. Ή ίσως τελικά και να συμπεριφέρομαι λογικά. Το να πιστεύεις στην ομοιοπαθητική μπορεί να είναι παράλογο, αλλά το να μην χρησιμοποιείς την ομοιοπαθητική εάν έχει αποτέλεσμα θα ήταν ακόμα πιο παράλογο. Με νοιάζει μόνο το εάν η θεραπεία δουλεύει, όχι το γιατί. (Καταλαβαίνω ελάχιστα πράγματα για τα αντιβιοτικά).

Έτσι δεν ακούω τους επιστήμονες που είναι πρόθυμοι να μου πουν γιατί τα ομοιοπαθητικά φάρμακα δεν είναι δυνατόν να δουλεύουν, διότι παραβιάζουν τους νόμους της χημείας. Αν υποθέσουμε ότι οι επιστήμονες έχουν δίκιο και τα φάρμακα που έχω πάρει είναι απλά placebos , γιατί να θέλω να αρχίσω να αμφισβητώ – και να εκμηδενίσω- την αποτελεσματικότητά τους? Γιατί να μην είμαι επιδεκτική στα placebos; (ibid.)

Εδώ έχουμε ένα λογικό άτομο που υποβαθμίζει την παράλογη συμπεριφορά ομολογώντας ότι κάνει κάτι που πολλοί λογικοί άνθρωποι θα έβρισκαν παράλογο. Είναι ενδιαφέρον πώς αντιμετωπίζει αυτή την γνωστική ασυμφωνία. Έχει κάνει το παράλογο λογικό (ή τουλάχιστον λιγότερο παράλογο) επικεντρώνοντας στην πίστη της ότι η ομοιοπαθητική δουλεύει . Αλλά αφού γνωρίζουμε ότι τα ομοιοπαθητικά φάρμακα δεν δουλεύουν, για τι πράγμα μιλάει η Kaminer; Δεν μιλάει για επιστημονικές μελέτες που δείχνουν ότι τα ομοιοπαθητικά είναι αποτελεσματικά διότι τέτοιες μελέτες δείχνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Μάλιστα, δεν φαίνεται να νοιάζεται για το αν υπάρχουν τέτοιες μελέτες. Εννοεί ότι θεωρεί πως «η ομοιοπαθητική με βοήθησε »(σελ.4). Η διευκρίνισή της προς τον αναγνώστη είναι μην αρκείσαι στο λόγο μου, δοκίμασέ το ο ίδιος, το οποίο φαίνεται να υπονοεί ότι εάν πάω σε ομοιοπαθητικό και πιστεύω ότι με βοήθησε, τότε θα ήμουν παράλογος να σταματήσω να τον βλέπω. Αλλά τι σημαίνει η λέξη βοηθάει ? Είναι μια ύπουλη λέξη- δεν έχει κανένα γνωστικό περιεχόμενο ενώ είναι γεμάτη από συναίσθημα. Η μόνη παραδοχή της Kaminer απέναντι στην ιδέα ότι ίσως δρα παράλογα βρίσκεται στο συλλογισμό της

… ίσως το φαντάζομαι ότι η ομοιοπαθητική με έχει βοηθήσει. Ίσως μπερδεύω τη συγκυρία με την αιτία: ίσως άρχισα τυχαία να νιώθω καλύτερα, για κάποιο άγνωστο λόγο, περίπου την ίδια εποχή που στράφηκα στην ομοιοπαθητική.

Μας συμβουλεύει να μην αρκεστούμε στο λόγο της και μας λέει ότι θα πρέπει να της ζητήσουμε να αποδείξει τον ισχυρισμό της. Μας συμβουλεύει ακόμα και να προσπαθήσουμε να αναπαράγουμε την εμπειρία της. Ίσως αυτή να είναι η άποψή της σχετικά με το τι θα έπρεπε να κάνει ένα λογικό, επιστημονικά σκεπτόμενο άτομο. Όμως δεν υπάρχει τρόπος εγώ ή οποιοσδήποτε άλλος να αποδείξουμε τον ισχυρισμό της προσπαθώντας να τον αναπαράγουμε. Δεν έχουμε αρκετά σαφή εικόνα του ισχυρισμού της ώστε να γνωρίζουμε το τι θα προσπαθούσαμε να αποδείξουμε. Ο ισχυρισμός της ότι κάτι την βοήθησε είναι τόσο ασαφής που δεν έχει καμία αξία η προσπάθεια να αναπαραχθεί. Μήπως υποστηρίζει ότι εάν πάω σε ομοιοπαθητικό και νιώθω καλύτερα μετά, θα έχω αποδείξει και αναπαράγει τον ισχυρισμό της; Νομίζω πως ναι. Και νομίζω πως κάνει λάθος.

Ναι, νομίζω ότι καταλαβαίνω τι λέει. Εάν εγώ, για παράδειγμα, πήγαινα σε ομοιοπαθητικό και έβλεπα ότι με θεραπεία ο πόνος στα γόνατά μου έφευγε εντελώς- ο πόνος που έχω εδώ και αρκετά χρόνια και που ο γιατρός μου λέει ότι οφείλεται σε φλεγμονή- τότε θα ήμουν παράλογος να μην συνεχίσω την ομοιοπαθητική θεραπεία. Επιπλέον, θα ήταν παράλογο να μην συμβουλευτώ τον ομοιοπαθητικό μου εάν άρχιζα να πονάω, ας πούμε, στον αγκώνα ή στον ώμο ή στην πλάτη. Εάν μπορούσα να ξαναρχίσω το jogging , θα ήταν παράλογο να σταματήσω να βλέπω τον ομοιοπαθητικό μου. Μπορεί να συμφωνήσω. Όμως, εάν συμβουλευόμουν έναν ομοιοπαθητικό για έναν νέο πόνο, τον οποίο ο γιατρός μου δεν μπόρεσε να ανακουφίσει με συμβατική θεραπεία, και μετά την ομοιοπαθητική θεραπεία ο πόνος εξαφανιζόταν, τότε δεν θα το θεωρούσα παράλογο να σταματήσω να βλέπω τον ομοιοπαθητικό. Θα το θεωρούσα πιθανό ο πόνος να έφευγε ακόμα κι αν δεν είχα συμβουλευτεί τον ομοιοπαθητικό. (Εάν αναρωτιέστε γιατί, συμβουλευτείτε την καταχώρηση για την πλάνη της παλινδρόμησης).

Επιπλέον, εάν ένα ομοιοπαθητικό φάρμακο γιάτρευε τον πόνο μου στο γόνατο, θα ήθελα να εξετάσω τι περιείχε αυτό το φάρμακο. Παρόλο που τα περισσότερα ομοιοπαθητικά φάρμακα στις ΗΠΑ και στην Αγγλία είναι λίγο περισσότερο από νερό ή αλκοόλ, υπάρχει ένας αριθμός προϊόντων στην αγορά που ονομάζονται ομοιοπαθητικά και περιέχουν δραστικά συστατικά (βλ. σύνθετη ομοιοπαθητική, ισοπαθητική και νοσώδη). Ωστόσο, εάν ανακάλυπτα ότι το φάρμακό μου ήταν ένα από αυτά που έχουν αραιωθεί τόσες πολλές φορές που δεν έχει μείνει κανένα μόριο της αρχικής δραστικής ουσίας, μάλλον θα πίστευα ότι ο πόνος μου έφυγε ξαφνικά παρά ότι το ομοιοπαθητικό φάρμακο με θεράπευσε. Γιατί; Διότι οι γνωστοί νόμοι της Φυσικής και της Χημείας θα έπρεπε να ξαναχτιστούν από την αρχή, εάν ένα τονωτικό από το οποίο έχει απομακρυνθεί σχεδόν κάθε μόριο δραστικής ουσίας αποδεικνυόταν δραστικό. Όμως εάν μπορούσα να ανεβοκατεβάζω τον πόνο σταματώντας και ξεκινώντας την ομοιοπαθητική θεραπεία υπό διπλές-τυφλές συνθήκες, θα ήμουν αναγκασμένος να συμπεράνω ότι το φάρμακο έχει αποτέλεσμα και να γίνω οπαδός αυτού του ομοιοπαθητικού φαρμάκου. Αυτό απλά λέει ότι τα ομοιοπαθητικά φάρμακα μπορούν να ελεγχθούν εμπειρικά. Το γεγονός ότι κανένα φάρμακο δεν έχει αποδειχθεί ακόμα ότι έχει τη δράση που περιέγραψα, αποτελεί ισχυρό επιχείρημα κατά των ομοιοπαθητικών φαρμάκων.

Παρόλο που τα ομοιοπαθητικά φάρμακα είναι αναποτελεσματικά, η ομοιοπαθητική αυτή καθ' αυτή είναι πολύ αποτελεσματική, διαφορετικά δεν θα είχε κρατηθεί και αναπτυχθεί τα τελευταία 200 χρόνια. Είναι πολύ δημοφιλής στην Ευρώπη, ιδιαίτερα μεταξύ της βασιλικής οικογένειας της Βρετανίας. Υπάρχουν σχολές ομοιοπαθητικής σε ολόκληρο τον κόσμο. Λέγεται ότι η ομοιοπαθητική είναι βιομηχανία 200 εκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο στις ΗΠΑ. «Το γεγονός ότι καταδικάζεται ως μη-επιστημονική από κάποιους ορθόδοξους γιατρούς είναι για πολλούς ανθρώπους προσόν και όχι επίκριση» (Campbell)

Το βασικό κακό της κλασικής ομοιοπαθητικής πιθανόν δεν προέρχεται από τα φάρμακά της, τα οποία είναι μάλλον ασφαλή αλλά αναποτελεσματικά, αν και αυτό αλλάζει καθώς η ομοιοπαθητική γίνεται δυσδιάκριτη από τη βοτανολογία σε κάποια μέρη. Ένας πιθανός κίνδυνος βρίσκεται στην ενθάρρυνση της αυτό-διάγνωσης και θεραπείας. Άλλος κίνδυνος κρύβεται στη μη λήψη κατάλληλης θεραπείας από συμβατικό γιατρό στις περιπτώσεις εκείνες που ο ασθενής θα μπορούσε να βοηθηθεί από τέτοια θεραπεία, όπως στην περίπτωση λοιμώξης της ουροδόχου κύστης ή καρκίνου. Η ομοιοπαθητική μπορεί να έχει αποτέλεσμα με την έννοια ότι βοηθά κάποιους ανθρώπους να νιώσουν καλύτερα για ένα διάστημα. Ωστόσο, δεν είναι αποτελεσματική στο να ερμηνεύει τις παθολογικές καταστάσεις ή τις θεραπείες τους με τέτοιο τρόπο που όχι μόνο να συμμορφώνεται με τα δεδομένα αλλά να υπόσχεται να μας οδηγήσει σε μια καλύτερη κατανόηση της φύσης της υγείας και της ασθένειας.

Σχετικές καταχωρίσεις: ανθρωποσοφική ιατρική, σύνθετη ομοιοπαθητική, ισοπαθητική, νοσώδη, σαρκώδη και συμπαθητική μαγεία

Περισσότερες Πληροφορίες

Barrett, Stephen and William T. Jarvis. eds. The Health Robbers: A Close Look at Quackery in America , (Amherst, N.Y.: Prometheus Books, 1993).

Barrett, Stephen and Kurt Butler (eds.) A Consumers Guide to Alternative Medicine : A Close Look at Homeopathy, Acupuncture, Faith-Healing, and Other Unconventional Treatments ; edited by (Buffalo, N.Y. : Prometheus Books, 1992).

Barrett, Stephen. "Homeopathy: Is It Medicine?," in The Hundredth Monkey and Other Paradigms of the Paranormal - A Skeptical Inquirer Collection , ed. Kendrick Frazier (Buffalo, N.Y.: Prometheus Books, 1991), pp. 271-277.

Bellavite, Paulo and Andrea Signorini. The Emerging Science of Homeopathy: Complexity, Biodynamics, and Nanopharmacology. 2 Ed. Translated by Anthony Steele. (North Atlantic Books 2002).

Gardner, Martin. 1989. "Water with memory? The dilution affair." Skeptical Inquirer 12(2):132-141.

Hill C. and F. Doyon. "Review of randomized trials of homeopathy," Review d'epidemiologie et de Sante Publique , 38(2):139-47, 1990 .

Hines, Terence. Pseudoscience and the Paranormal (Prometheus 2003).

Holmes, Oliver Wendell. "Homeopathy and Its Kindred Delusions," (by the father of the great jurist), 1842.

Jarvis, William. "Homeopathy: A Position Statement by the National Council Against Health Fraud," Skeptic vol. 3, no. 1, 1994, pp. 50-57.

Kaminer, Wendy. Sleeping with Extra-Terrestrials (Pantheon Books, 1999).

Kleinjen J., P. Knipschild, and G. ter Reit. "Clinical trials of homeopathy." British Medical Journal . 302: 316-323, 1991.

Lessell, Colin B. The Infinitesimal Dose: The Scientific Roots of Homoeopathy (C.W. Daniel Company Ltd. 1995).

Linde K, Clausius N, Ramirez G, Melchart D, Eitel F, Hedges LV, et al. "Are the clinical effects of homeopathy placebo effects? A meta-analysis of placebo-controlled trials," Lancet 1997;350:834-43.

Loudon, Irvine. ed. Western Medicine: An Illustrated History, (Oxford University Press 1997).

Park, Robert L. Voodoo Science: The Road from Foolishness to Fraud (Oxford U. Press, 2000).

Ramey, David W. "The Scientific Evidence on Homeopathy," Health Priorities , Volume 12, Number 1, 2000.

Raso, Jack. "Alternative" Healthcare: A Comprehensive Guide (Amherst, NY: Prometheus Books, 1994).

Reilly, David. Morag A Taylor, Neil G M Beattie, Jim H Campbell, Charles McSharry, Tom C Aitchison, Roger Carter, Robin D Stevenson. "Is Evidence for Homeopathy Reproducible?" The Lancet, Vol 344 . December 10, 1994 . Pages 1601-1606.

Sampson W, and W. London. "Analysis of homeopathic treatment of childhood diarrhea." Pediatrics 96:961-964, 1995.

Sheaffer, Robert. "Psychic Vibrations - E-mailed Antigens and Iridium's Iridescence," Skeptical Inquirer , January/February 1998.

Stevens, Phillips Jr. "Magical Thinking in Complementary and Alternative Medicine." Skeptical Inquirer. November/December 2001.

Taylor, M.A., Reilly, D., Llewellyn-Jones, R.H., McSharry, C., and Aitchison, T.C. (2000) "Randomised Controlled Trial of Homoeopathy Versus Placebo in Perennial Allergic Rhinitis with Overview of Four Trial Series" BMJ 321 , 471-476

Wagner, M. W. 1997. "Is Homeopathy 'New Science' or 'New Age'?" Scientific Review of Alternative Medicine 1(1):7-12.

Williams, Guy R. The Age of Miracles : Medicine and Surgery in the Nineteenth Century (Academy Chicago Publishers 1981).
 
Copyright © skepdic.gr
Κεντρική σελίδα Κεντρική σελίδα