|
Πυραμίδες και αεροπλανάκια
Μία πυραμίδα (ή αεροπλανάκι) είναι ένα απατηλό σύστημα για να βγάζει κανείς χρήματα, το οποίο απαιτεί ένα ατελείωτο ρεύμα στρατολογημένων μελών για να επιτύχει. Οι συμμετέχοντες α) δίνουν χρήματα σ' εκείνους που τους στρατολόγησαν και β) στρατολογούν νέα μέλη για να τους πάρουν χρήματα.
Μία πυραμίδα λέγεται έτσι επειδή το όλο σύστημα απεικονίζεται σαν ένα τρισδιάστατο τρίγωνο. Αν μία πυραμίδα ξεκινούσε από έναν άνθρωπο στην κορυφή με απλά 10 άτομα κάτω του, και 100 κάτω τους, και 1000 κάτω τους κλπ. η πυραμίδα θα απασχολούσε όλους τους ανθρώπους στη γη σε μόνο 10 στρώματα μ' ένα μόνον απατεώνα στην κορυφή. Η ανθρώπινη πυραμίδα θα είχε ύψος τουλάχιστον 20 μέτρα και το κατώτερο στρώμα θα είχε περισσότερους από 4.5 δισεκατομμύρια ανθρώπους.
Ίσως ένα διάγραμμα βοηθήσει να γίνει κατανοητό:
1
10
100
1.000
10.000
100.000
1.000.000
10.000.000
100.000.000
1.000.000.000
10.000.000.000
Έτσι, πολύ γρήγορα οι 10 που στρατολογούν 10 κλπ. θα φτάσουν τα 10 δισεκατομμύρια, κατά πολύ παραπάνω από τον πληθυσμό της γης. Αν ο συνολικός πληθυσμός της γης ήταν 5 δισεκατομμύρια και όλοι ήμασταν αναμεμειγμένοι σε μία πυραμίδα, το κατώτερο στρώμα θα αποτελούνταν από περίπου το 90% του πλανήτη, δηλαδή περίπου 4,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι. Έτσι για 500 εκατομμύρια ΚΕΡΔΙΣΜΕΝΟΥΣ, 4,5 δισεκατομμύρια πρέπει να είναι ΧΑΜΕΝΟΙ .
Σε μία κανονική πυραμίδα ζητείται από το νέο μέλος να δώσει στον άνθρωπο που τον προσέλκυσε ένα χρηματικό ποσό, ας πούμε 100€. Στη συνέχεια ο νέος προσελκύει ας πούμε άλλα 10 άτομα και παίρνει 100€ από τον καθένα τους. Στην απλούστερη περίπτωση, ο παλιός κρατάει όλα τα χρήματα που πήρε από τους νέους που προσέλκυσε. Στη δική μας περίπτωση, κάθε νέος δίνει 100€ σε αντάλλαγμα με 900€ (100€ από κάθε 10 νέα άτομα που προσελκύει μείον τα 100€ που έδωσε ο ίδιος αρχικά στο άτομο που τον προσέλκυσε). Για να μη χάσει κανείς χρήματα, η εγγραφή νέων μελών θα πρέπει να συνεχίζεται αιώνια. Σε έναν πλανήτη με περιορισμένο αριθμό ανθρώπων, ακόμα κι αν ο πλανήτης αυτός έχει το μέγεθος της γης και σχεδόν 6 δισεκατομμύρια πιθανά μέλη, όλοι ξεμένουν από νέα μέλη αρκετά σύντομα.
Συνεπώς το αποτέλεσμα όλων αυτών των συστημάτων είναι αναπόφευκτο: στην καλύτερη περίπτωση ένας μικρός αριθμός ανθρώπων θα κερδίσει πολλά χρήματα, ενώ τα περισσότεροι από τα νέα μέλη χάνουν όλα τα χρήματα που έβαλαν. Μάλιστα ο μοναδικός τρόπος για να βγάλει κανείς χρήματα με τη βοήθεια του πυραμιδικού συστήματος ή μέσω αλυσιδωτών επιστολών ( chain letter ) είναι εξαπατώντας άλλους υποσχόμενος ότι κάτι θα κερδίσουν κι αυτοί, ενώ αυτό είναι αδύνατον. Εν ολίγοις, αυτά τα συστήματα είναι πάντα απάτη. Εξαπατούν τον κόσμο για να βγάλουν χρήματα. Γι' αυτό και είναι παράνομα. Δεν είναι παράνομα επειδή προσελκύουν άτομα για να προσελκύσουν με τη σειρά τους άλλους κι αυτοί άλλους. Αυτό είναι απολύτως νόμιμο και γίνεται σε κάποιο βαθμό σε πολλές νόμιμες επιχειρήσεις. Δεν είναι παράνομα επειδή δίνονται κάποια χρηματικά ποσά σε ορισμένους ανθρώπους, αυτό είναι απολύτως νόμιμο. Είναι παράνομα επειδή εξαπατούν κόσμο για να πάρουν χρήματα από αυτόν: έτσι ορίζεται νομικά η απάτη.
Ωστόσο στην πραγματικότητα κανένα πυραμιδικό σύστημα δεν πρόκειται ποτέ να λειτουργήσει με αυτόν τον τρόπο διότι δεν θα φτάσει ποτέ τον αριθμό "νεοσύλλεκτων" τον οποίο υποθέσαμε. Όλες οι πυραμίδες θα αρχίσουν να πεθαίνουν όταν ο αριθμός των πιο πρόσφατων "νεοσύλλεκτων" δεν αρκεί για να πληρώνονται οι παλιότεροι. Πάντα θα υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που θα μυρίζονται την απάτη. Πάντα θα υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που θα πουν «εάν είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό, τότε μάλλον δεν είναι αληθινό». Ίσως ακόμη να υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που θα καταλάβουν ότι, παρόλο που δεν ακούγεται δύσκολη η προσέλκυση δέκα ατόμων, αυτός ο αριθμός γρήγορα αθροίζεται και γίνεται μη-ρεαλιστικός και αδύνατος. Επίσης ένας μόνο άνθρωπος μπορεί να σταματήσει το όλο πράγμα, είτε πείθοντας όσους εμπλέκονται στην απάτη για το λάθος τους, είτε καταγγέλλοντάς τους στην αστυνομία.
Απληστία και ευσεβείς πόθοι
Οι πυραμίδες είναι δημοφιλείς γιατί οι άνθρωποι είναι άπληστοι και η απληστία μπορεί να επηρεάσει θεαματικά τον τρόπο σκέψης κάποιου. Για κάποιον που επιθυμεί να βγάλει πολλά χρήματα μέσω μιας μικρής επένδυσης σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι ευσεβείς πόθοι παίρνουν τη θέση της λογικής. Οι ευχές μετατρέπονται σε γεγονότα. Οι σκεπτικιστές παρουσιάζονται ως ηλίθιοι εάν δεν συμμετέχουν. Οι επιθυμίες γίνονται πραγματικότητα. Το να κάνει κανείς ερωτήσεις εκλαμβάνεται ως αγένεια και έλλειψη φιλικότητας. Οι απατεώνες γνωρίζουν τον τρόπο που λειτουργεί η απληστία, και το μόνο που χρειάζεται για να ξεκινήσει το όλο πράγμα είναι ένας απατεώνας.
Με τόσες πιθανότητες κατά, γιατί ένας άνθρωπος θα ρίσκαρε τα χρήματά του σε ένα πυραμιδικό σύστημα; Η μόνη απάντηση είναι η απληστία. Οι περισσότεροι άνθρωποι που ασχολούνται με αυτό δεν οραματίζονται τον εαυτό τους οπουδήποτε κοντά στο κατώτερο στρώμα της πυραμίδας. Ακόμα και ο πιο άπληστος άνθρωπος του πλανήτη θα μπορούσε πιθανώς να καταλάβει ότι για κάποιον που βρίσκεται κοντά στο κατώτερο στρώμα της πυραμίδας θα είναι πολύ δύσκολο να προσελκύσει νέα άτομα. Θα πρέπει να φανταστεί τον εαυτό του κοντά στην κορυφή της πυραμίδας ώστε να οραματιστεί το άμεσο κέρδος χρημάτων που θα επιτύχει με ελάχιστο κόπο.
Επιπλέον, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνω εάν ευελπιστώ να στρατολογήσω νέα μέλη είναι να τους πείσω ότι δεν παίρνουν μέρος σε μία πυραμίδα . Ίσως να γνωρίζουν ότι είναι παράνομες. Ή μπορεί να
συνειδητοποιήσουν ότι ένα ποσοστό τουλάχιστον 90% αυτών που συμμετέχουν σε πυραμίδες είναι χαμένοι. Έτσι τους λέω ότι παίρνουν μέρος σε μία λέσχη, ένα club. Δίνω στη λέσχη ένα ωραίο όνομα όπως "Η Φιλική Λέσχη Επενδυτών". Τους διαβεβαιώνω ότι είναι εγκεκριμένη από την εφορία και διοικείται από ένα μορφωμένο άτομο με διδακτορικό που ξέρει τι κάνει. Αν είμαι πραγματικά καλός, θα πιστέψουν τόσο εμένα όσο και τους αστυνομικούς, γραμματείς, δασκάλους, παπάδες κλπ. που θα έχω ήδη στρατολογήσει. Αυτοί οι ευϋπόληπτοι, έξυπνοι, τίμιοι άνθρωποι θα μεταδώσουν με τη σειρά τους το μήνυμα στο περιβάλλον τους. Αν είμαι πολύ πολύ καλός, θα έχω πείσει τα νέα μου μέλη ότι όχι μόνο θα συμμετάσχουν σε μια νομοταγή και επικερδή λέσχη, αλλά και ότι όλα τα κέρδη είναι αφορολόγητα. Θα πληροφορούσα τα νέα μέλη ότι εφόσον το μερίδιό τους είναι κάτω από 10.000€ είναι αφορολόγητο διότι μόνο τα δώρα άνω των 10.000€ φορολογούνται. Θα έπειθα τα νέα μέλη ότι, για νομικούς λόγους, θα δίνουν χρήματα σε άλλους και θα παίρνουν χρήματα από άλλους.
Ακόμα και στην αστυνομία αρέσουν οι πυραμίδες
Το 1995-96 τουλάχιστον 67 εργαζόμενοι του Αστυνομικού Τμήματος του Σακραμέντο, μεταξύ των οποίων 45 αξιωματικοί, ανακρίθηκαν για την υποτιθέμενη συμμετοχή τους σε μια πυραμίδα ( Sacramento Bee 10/28/95, 11/1/95 και 11/15 & 16/96). Η πυραμίδα ήταν παρόμοια με πέντε άλλες που λειτουργούσαν στη νότια Καλιφόρνια, στις οποίες επίσης συμμετείχαν αστυνομικοί και βοηθητικό προσωπικό. Η βασική ύποπτος στην πυραμίδα του Σακραμέντο ήταν η γυναίκα ενός αρχηγού αστυνομίας. Ο αρχηγός της αστυνομίας είπε ότι θα προσπαθούσε να απολύσει τουλάχιστον επτά αξιωματικούς και να τιμωρήσει 60 άλλους υπαλλήλους του αστυνομικού τμήματος. Εννιά αξιωματικοί τοποθετήθηκαν σε διοικητική άδεια και παρέδωσαν τα όπλα και τα σήματά τους. Σύμφωνα με έναν εισαγγελέα, η πυραμίδα περιλάμβανε πάνω από 200 άτομα. Ωστόσο, μόνο τρεις από τους κατηγορούμενους αντιμετώπισαν κατηγορίες παραπτώματος. Έχει αναφερθεί ότι κάποιοι από την πυραμίδα έβγαλαν δεκάδες χιλιάδες δολάρια. Το ελάχιστο ποσό που χάθηκε από εκείνους στη βάση της πυραμίδας ήταν 500 δολλάρια.
Οι πυραμίδες της αστυνομίας λέγονται «λέσχες επενδυτών» και έχουν ελκυστικά ονόματα όπως «Η Επενδυτική Λέσχη της Φιλίας» (The Friendship Investment Club) και «Ένα Δίκτυο-Δώρο» (A Gift Network). Πλασάρονται στους επενδυτές με τη διαβεβαίωση ότι είναι απολύτως νόμιμες, εγκεκριμένες από την εφορία, και ότι σίγουρα δεν πρόκειται για πυραμίδα.
Η πυραμίδα του Σακραμέντο λεγόταν Η Λέσχη της Ελευθερίας (The Freedom Club) ή κάπως έτσι. Και προωθήθηκε από έναν αστυνομικό ως νόμιμη ζητώντας από τα νέα μέλη να υπογράψουν ένα έγγραφο παραίτησης από κάθε δικαίωμά τους στο οποίο δήλωναν ότι κάνουν μια δωρεά στη Λέσχη. Ένας δημοσιογράφος τοπικής εφημερίδας, ο Mike Boyd , ρώτησε έναν εφοριακό εάν αυτό το έγγραφο σήμαινε ότι η Λέσχη δεν είναι πυραμίδα. Ο εφοριακός είπε ότι εφόσον οι υπογράφοντες το έγγραφο περίμεναν να κερδίσουν χρήματα από το ποσό που υποτίθεται ότι δώριζαν, δεν επρόκειτο στην πραγματικότητα για δωρεά. Ένας δικηγόρος, που επίσης ρωτήθηκε από τον Boyd, συμφώνησε ότι η απλή υπογραφή ενός χαρτιού που λέει ότι κάνεις μια δωρεά άνευ όρων δεν σημαίνει ότι όντως αυτό ισχύει εάν δεν ήταν αυτή η πρόθεσή σου. (Φυσικά η αποδοχή δώρων είναι νόμιμη και δεν φορολογείται). Οι αστυνομικοί και τα νέα μέλη της Λέσχης της Ελευθερίας έβαλαν τουλάχιστον 500 δολάρια έκαστος και περίμεναν να πάρουν πίσω περίπου 4.000 δολάρια σε αντάλλαγμα των ψεύτικων δωρεών τους, σύμφωνα με τον Boyd . Η εφημερίδα ανέφερε ότι, σύμφωνα με κάποιες πηγές, κάποιοι από το προσωπικό του αστυνομικού τμήματος έβγαλαν πάνω από 10.000 δολάρια από την πυραμίδα. Οι ΚΕΡΔΙΣΜΕΝΟΙ της πυραμίδας έβγαλαν λεφτά από τα «δώρα» εκείνων που έγιναν μέλη της Λέσχης αργότερα. Αυτές οι απάτες συνεχίζονται, εάν δεν αποκαλυφθούν, έως ότου τα νέα μέλη να μην αρκούν για να πληρώνονται τα παλιά. Αυτό σημαίνει ότι η απάτη μπορεί να συνεχιστεί μέχρι να υπάρξουν αρκετοί άνθρωποι που έχουν δώσει 500 δολάρια και δεν πήραν τίποτα πίσω. Στο τέλος η πυραμίδα καταρρέει υποχρεωτικά διότι δεν μπορεί να υπάρχει ατελείωτη ροή νέων μελών.
Η πυραμίδα του Αστυνομικού Τμήματος του Σακραμέντο περιελάμβανε κάτι που θα μπορούσε να ονομαστεί «πυρήνας της πυραμίδας». Ο οργανωτής (Νούμερο Ένα) ξεκινάει την πυραμίδα βρίσκοντας άλλους έξι που συμμετέχουν επίσης ως οργανωτές. Αυτοί οι έξι μάλλον κατατάσσονται ανάλογα με το χρόνο στον οποίο γράφτηκαν στη Λέσχη. Οι οργανωτές δεν βάζουν καθόλου λεφτά για την εγγραφή τους αλλά όλοι μαζί θα πρέπει να στρατολογήσουν αρκετά νέα μέλη ώστε να αγοράσουν οκτώ θέσεις στη βάση της πυραμίδας. Κάθε θέση κοστίζει 500 δολάρια. Ο Νούμερο Ένα τσεπώνει τα 4.000 δολάρια. Ο πυρήνας χωρίζεται σε δύο υποπυρήνες των επτά ατόμων (ή θέσεων) ο καθένας, με έναν καινούριο Νούμερο Ένα σε κάθε πυρήνα (και ένα καινούριο νούμερο 2, 3, 4, 5, 6 και 7). Καθένας από αυτούς τους πυρήνες στρατολογεί νέα μέλη με 500 δολάρια για οκτώ θέσεις της πυραμίδας. Οι δύο καινούριοι Νούμερο Ένα παίρνουν τα 4.000 δολάρια έκαστος και οι δύο πυρήνες χωρίζονται σε 4 υποπυρήνες, και αυτοί σε 16 και ούτω καθεξής. Για να βγάλουν ακόμα περισσότερα λεφτά, κάποιοι συμμετείχαν σε περισσότερους του ενός πυρήνες.
Πόσοι από αυτή την πυραμίδα είπαν στα νέα μέλη ότι το 6.7% αυτών που συμμετέχουν θα πάρουν πίσω το 700% της επένδυσής τους (δηλαδή 3.500 δολάρια για μια επένδυση 500 δολαρίων) μόνο εάν το 93.3% δεν πάρει τίποτα; Πόσοι συμβούλεψαν τα μέλη τους να «μπουν γρήγορα στο παιχνίδι»;
Η ανάμειξη της αστυνομίας προσθέτει μια ιδιαίτερη διάσταση στην απάτη της πυραμίδας διότι α) οι αστυνομικοί κατατάσσονται σε βαθμούς και μπορούν να χρησιμοποιήσουν το βαθμό τους για να στρατολογήσουν τους υφισταμένους τους β) οι αστυνομικοί και οι πρώην αστυνομικοί κατέχουν θέσεις εξουσίας και κύρους τις οποίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να επηρεάσουν και να στρατολογήσουν νέα μέλη και κυρίως τους νέους ανθρώπους γ) οι αστυνομικοί υποτίθεται ότι επιβάλλουν το νόμο. Όταν αυτοί οι ίδιοι παραβιάζουν το νόμο ενθαρρύνοντας και άλλους να το κάνουν για να κερδίσουν λεφτά, τότε μειώνεται ο σεβασμός προς το νόμο και τους υπηρέτες του.
(σ.τ.μτφ.: οι πυραμίδες είναι παράνομες σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Το 1996-'97 στην Αλβανία σχεδόν τα 2/3 του πληθυσμού είχαν εμπλακεί σε πυραμίδες, οι οποίες είχαν και κυβερνητική στήριξη ενώ το ονομαστικό παθητικό τους ισούταν σχεδόν με το μισό ΑΕΠ της χώρας. Όταν οι πυραμίδες αυτές κατέρευσαν, η χώρα περιέπεσε σε αναρχία με την πτώση της κυβέρνησης και πλησίασε στον εμφύλιο με εκτεταμένες λεηλασίες και σχεδόν 2000 νεκρούς.* )
Σχετικές καταχωρίσεις: Amway, πολυεπίπεδο marketing, Παρενόχληση πολυεπίπεδου marketing, Σχήμα Ponzi και Αλυσιδωτή επιστολή (chain letter)
Περισσότερες Πληροφορίες
Bulgatz, Joseph. Ponzi Schemes, Invaders From Mars, and More Extraordinary Popular Delusions (Harmony Books, 1992). out of print
Fitzpatrick, Robert L. and Joyce Reynolds. False Profits - Seeking Financial and Spiritual Deliverance in Multi-Level Marketing and Pyramid Schemes (Charlotte, N.C.: Herald Press, 1997). See my review of this book.
Walsh, James. You Can't Cheat an Honest Man: How Ponzi Schemes and Pyramid Frauds Work... and Why They're More Common Than Ever (Merritt Publishing, 1998).
|
